Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 was het Nederlands bestuur bevreesd voor een aanval op Amsterdam. Men bouwde rondom Amsterdam een vestingring, de Stelling van Amsterdam. In 1879 deed kamerlid jhr.mr. Rutgers van Rozenburg bij de behandeling van de Vestingsbegroting het eerste voorstel om op het Muiderzand, ten zuiden van Pampus een permanent fort aan te leggen. Met de batterijen ten noorden van het IJ op het Vuurtoreneiland en ten zuiden met Fort Diemerdam zou de gehele toegang tot Amsterdam worden bewaakt.

Bouw

In 1884 ging de Minister van Oorlog akkoord met de bouw in de begroting 1885. De aanleg van het fort startte in 1887 met de aanleg van een werkplateau op de plek waar het middelpunt van het fort ging komen. De firma Kalis baggerde de modder weg tot aan de zandplaat en stortte schoon zand in de plaats. Zinkstukken, stortsteen en basaltblokken gaven het kunstmatige eiland een stevige basis. Na enige discussie tussen Amsterdam en Muiden werd het fort op 7 april 1891 bij Koninklijk Besluit ingedeeld bij de gemeente Muiden. In 1893 was reeds de voor het fort bestemde 4e compagnie opgericht die behoorde tot het korps Pantserfort-Artillerie. Op 1 mei van dat jaar komt deze voor het eerst bij het garnizoen van Muiden bijeen met kapitein L.C. Dyxhoorn als commandant. Het fort werd in 1895 voltooid en op 20 augustus droeg de Minister van Oorlog het over aan de artillerie.

Bebouwing

Het fort staat op 4.000 heipalen van 11 meter lang en de bebouwing is een combinatie van beton en gemetselde bakstenen. Het fort heeft een ovale vorm en het hoofdgebouw telt twee verdiepingen. Op de benedenverdieping bevonden zich de manschappenverblijven, keuken, wasplaatsen, twee met steenkool gestookte stoomketels en twee stoommachines van elk
20 pk, twee dynamo’s, telegraaf, verpleegruimte en de magazijnen voor kardoezen, granaten en buskruit. De meeste lokalen bevonden zich aan de zuidzijde van het fort; dit was de meest veilige kant bij een eventuele vijandige aanval. Rond het hoofdgebouw ligt een 8 meter
brede droge gracht. Vanuit de benedenverdieping was het hoofdgebouw verbonden met de contrescarp (talud aan de buitenzijde van de gracht) door middel van holle beren aan de zuid- en noordkant. De contrescarp was van beton en bevatte de arrestantenkamer, de smederij en diverse opslagplaatsen. In de gehele contrescarp was een sleutelgang; op bepaalde plaatsen kon men van hieruit de droge gracht onder vuur nemen. Boven op de contrescarp was een borstwering die dekking gaf bij de nabijverdediging van het fort. Het geheel werd door een ruim glacis (flauw aflopend talud) beschermd.

Naoorlogse periode

Het hoofdgebouw is in 2007 gerenoveerd en van nieuwe koepels voorzien. De originele koepels waren van staal, de huidige koepels bestaan uit hout met een waterwerende laag. Het binnen- fort is eind 2007 gedeeltelijk gerenoveerd en voor museale doeleinden ingericht.

Het forteiland is geopend van april tot en met oktober. Wil men het fort zelf betreden dan is een toegangsprijs verschuldigd.